Vliegende duiven schijten niet

Alweer jaren geleden, toen ik nog haar had, liep ik de deur van mijn studentenhuis uit op weg naar college. Ik woonde aan het Guyotplein in Groningen. Anders dan de naam doet vermoeden, is het Guyotplein meer een park dan een plein. Lopend door het park richting de bus passeerde ik een man die een grote groep duiven aan het voeden was. Ik was geen groot fan van deze vliegende ratten en liep met een grote boog om de man en z’n duiven heen. Toch schrokken een paar duiven op en scheerden weg langs mijn hoofd. Al gauw werden ze gevolgd door de rest van de groep. Terwijl ik, hardop mopperend, mezelf beschermde voor een mogelijke aanval van duivenpoep, riep de man mij in plat Gronings toe: ‘Vliegende duiven schijten niet!’ 

Zijn medewerkers vliegende ratten?

Deze waarheid over duiven blijkt gek genoeg ook op te gaan voor medewerkers. Helaas zie je in veel organisaties nog steeds dat medewerkers zich gedragen als (vliegende) ratten. Joep Schrijvers schreef er zelfs een boek over: Hoe word ik een rat. Mensen lijken ’s avonds en in het weekend hun kinderen prachtige normen en waarden bij te brengen. Sommige mensen zetten zich in hun vrije tijd zelfs actief in voor hun omgeving. Om vervolgens op maandag weer hun pak aan te trekken en mee te doen met de politieke spelletjes en het gekonkel. Mensen gaan op het werk niet met elkaar om zoals ze met hun familie en vrienden zouden omgaan. 

Geef je medewerkers vleugels

Mijn overtuiging is dat als je medewerkers laat vliegen en helpt floreren in hun werk, ze net als duiven niet schijten. Sterker nog, ze brengen de onderneming dan naar grotere hoogtes. Het goede nieuws is dat hier geen dikke salarissen en bonussen voor nodig zijn. Zowel onderzoek als praktijk laat zien dat mensen veel meer gedreven worden door interne factoren dan door externe factoren. Mensen oefenen uren op hun muziekinstrument zonder dat ze hier een financiële vergoeding voor krijgen. Steeds meer mensen besluiten hun goedbetaalde baan in te ruilen voor werk dat betekenisvoller is, ook als ze hiervoor salaris moeten inleveren. Natuurlijk is een marktconform salaris heel belangrijk, maar medewerkersbetrokkenheid is niet te koop. Sterker nog, externe prikkels kunnen medewerkers op de lange termijn verlammen of lui maken. Als de bonus is gesteld op tien procent, waarom zou je je dan inzetten voor vijftien procent? Daarbij kunnen bonussen verslavend werken. Medewerkers gaan eraan wennen. Je hebt steeds hogere bonussen nodig om dezelfde motivatie te creëren.

​Dan Pink beschrijft in zijn boek Drive drie intrinsieke ingrediënten die medewerkers helpen vliegen: purpose, autonomie en meesterschap. In de praktijk leerde ik dat er nog een vierde ingrediënt nodig is om medewerkers te laten floreren, namelijk ‘vertrouwen’. Want je kunt mensen wel autonomie geven, maar als ze elkaar niet vertrouwen, zullen ze niet (goed) samenwerken en gaat de business niet vliegen.

Een gezamenlijke purpose

Een van de eerste vrouwelijke congresleden adviseerde John F. Kennedy in 1962: ‘Iedere grootheid is één enkele zin.’ Abraham Lincoln ‘beschermde de Verenigde Staten en bevrijdde de slaven’. 

​Franklin Roosevelt ‘trok de VS uit een grote crisis en hielp een wereldoorlog winnen’. En we weten inmiddels allemaal dat Kennedy zelf uiteindelijk ‘Amerika weer trots maakte door de eerste man op de maan te zetten’. Wat is de enkele zin van jouw bedrijf? 

Geef medewerkers autonomie

Het gebrek aan betrokkenheid in organisaties wordt veroorzaakt doordat we een deel van onszelf thuislaten. We zetten een masker op, doen mee met de politieke spelletjes of steken onze kop in het zand, veelal omdat het tonen van kwetsbaarheid al gauw wordt afgestraft. Vechten tegen het bestaande bureaucratische systeem kost veel energie en kan zelfs tot weerstand leiden. Want over alles klagen en je verschuilen achter die slechte leidinggevende is wel lekker makkelijk. Mensen zullen zo nooit hun volle potentieel op het werk benutten. 
Autonomie betekent mensen de ruimte geven om zichzelf te zijn. Frederic Laloux noemt dit wholeness: de behoefte om jezelf naar het werk mee te nemen. Wat in de praktijk helpt om mensen meer zichzelf te laten zijn, is als team de dialoog aangaan, bijvoorbeeld door met elkaar in gesprek te gaan over de purpose en de merkwaarden van de organisatie. Wat betekenen de waarden voor jou? Waar sta jij ’s ochtends voor op, behalve je wekker? Gedeelde normen, waarden en ambities scheppen vertrouwen en veiligheid om jezelf te zijn.

Autonomie betekent ook mensen de ruimte geven om zelf invulling te geven aan hun werk, aan hoe ze de dingen doen, waar en met wie. Er komt veel energie in bedrijven los als mensen zelf aan het stuur kunnen zitten en kunnen doen waar zij in geloven.

Geef ruimte voor meesterschap

Mensen hebben een diepgeworteld verlangen om te groeien en zich te ontwikkelen, om ergens belachelijk goed in te worden. Deze beheersing of dit meesterschap leidt namelijk tot een persoonlijke voldoening. Ze raken in de eerdergenoemde flow. Walt Disney zei ooit: ‘If you can dream it, you can do it.’ Uit onderzoek blijkt dat meesterschap een mindset is. Datgene wat we geloven, bepaalt wat we bereiken. Mensen die geloven dat intelligentie genetisch vaststaat, zijn minder snel geneigd om zichzelf uit te dagen en beperken daarmee hun eigen groei. Mensen die geloven dat intelligentie ontwikkeld kan worden, nemen meer risico, dagen zichzelf meer uit en presteren beter dan mensen die dit niet doen. Het is het verschil tussen de talentvolle oud- voetballer Dani en het veel succesvollere werkpaard Dirk Kuyt.

Niet voor niets is volgens psychologe en academicus Angela Duckworth ‘doorzettingsvermogen’ dé aanjager voor succes. Het is dus verstandiger om binnen de organisatie te sturen op inzet dan op talent. En als de inzet van medewerkers de motor is van de organisatie, dan is kennis de brandstof. Investeer daarom in de groei en ontwikkeling van medewerkers. Richt je eigen academy op. ‘Maar wat nu als ik in mijn medewerkers investeer en zij daarna de tent verlaten?’ ‘Nou, wat nu als je hen niet traint, en ze blijven?’

Bouw aan vertrouwen

Waarom durven acrobaten op grote hoogtes de moeilijkste trucs uit te halen? Omdat ze kunnen vertrouwen op een vangnet. Vertrouwen is een belangrijke voorwaarde om medewerkers te laten vliegen. Een gebrek aan vertrouwen binnen organisaties kost ongelofelijk veel tijd, geld en energie: baasjes die allemaal hun plasje over een besluit moeten doen, ondernemers die niet los kunnen laten en blijven micro managen, informatie die wordt achtergehouden, want kennis is macht. Het zijn allemaal tekenen van wantrouwen die een belangrijke stempel drukken op de cultuur en daarmee de impact en winst van de onderneming. Gebrek aan vertrouwen verlamt medewerkers om te groeien, grenzen op te zoeken en buiten hun comfortzone te treden. Wantrouwen belemmert innovatie. Men is bang om afgestraft te worden als er iets misgaat. Je kunt nog zo’n mooie purpose- statement hebben, een organisatiestructuur hebben ingericht voor zelforganisatie en zelfs een interne academy hebben opgericht, maar zonder vertrouwen is het allemaal een façade.

Voor het bouwen aan meer vertrouwen in de organisatie is er maar één oplossing: het managementteam. Bouwen aan vertrouwen begint bij de top van de organisatie. Als de directieleden elkaar al niet vertrouwen, hoe kun je dan verwachten dat andere medewerkers elkaar wél vertrouwen? Bouwen aan vertrouwen doe je door als leider de purpose, de merkwaarden en de normen op een integere manier te doorleven. Laat mensen merken waar je voor staat en gaat. Doe wat je zegt en zeg wat je doet. Geef het goede voorbeeld, want als leider heeft elk woord dat je zegt en elke actie die je doet vele malen meer gewicht dan wat een willekeurige andere medewerker doet. Heb het vertrouwen dat medewerkers de doelstellingen ook op hun eigen manier kunnen realiseren. Er leiden immers meerdere wegen naar Rome. Geef medewerkers de veiligheid en ruimte om fouten te kunnen maken. Natuurlijk kun je iemand ontslaan als hij of zij een ton heeft verloren door een grote fout. Maar als de medewerker zijn normen en waarden deelt met die van de onderneming, weet je ook dat hij nooit meer dezelfde fout zal maken en gedreven zal zijn om zich te ontwikkelen. Vertrouwen wekt vertrouwen, en geeft niet alleen je medewerkers vleugels, maar ook je business.